[vc_row][vc_column][vc_column_text]Alles valt uiteen als het midden geen stand houdt. In dit artikel betogen Drs. Marco Mud en Prof. Leo Witvliet hoe adaptief leiderschap de middelpuntvliedende krachten van ‘projectificerende’ werkvloeren met behulp van lerend organiseren en samenwerken bijeenhoudt.
Actuele maatschappelijke vraagstukken leiden tot netwerksamenwerking
Corona als wind in zeilen van Mariana Mazzucato’s pleidooi voor een overheid die meer Moon Shots, Grands Projets, voor haar rekening neemt gezien de complexe maatschappelijke vraagstukken die er voor ons liggen op gebied van bijvoorbeeld klimaat, circulariteit, digitalisering, en inclusiviteit. Recent pleitte zelfs de Financial Times, als reactie op de coronacrisis, voor een meer actieve rol van de overheid in de economie en de publieke sector en deze als een investering in plaats van als een verplichting te gaan zien.
Wat houdt deze föhn in voor ons vakgebied, het projectmatig werken? Dat we, naar onze overtuiging, voor wat betreft complexe opgaven, meer en meer vanuit netwerken gaan samenwerken; gaan projectificeren: meer en meer op basis van tijdelijk werkbare overeenstemmingen tussen verschillende organisaties gaan samenwerken om de opgaven die groter zijn dan enkelvoudige organisaties, lerend volbracht te krijgen.
Netwerksamenwerking gaat over samen leren
Kijk naar de sustainable development goals van de UN, het EU-klimaatakkoord, kijk naar dit type doelen in het Nederlandse regeerakkoord, in coalitieprogramma’s op provinciaal en gemeentelijk niveau, zie ze S.M.A.R.T. gedefinieerd op agenda’s van regionale samenwerkverbanden. Zonder uitzondering gaat het om ambitieuze doelen die uitsluitend behaald kunnen worden door middel van samenwerking vanuit netwerken. Netwerken van waaruit die kennis, vaardigheden en middelen worden gebundeld in tijdelijke netwerkorganisaties om dit type vraagstukken mee op te lossen. In essentie gaat het hierbij om opgaven die groter zijn dan enkelvoudige organisaties.
Bovendien hebben ze vloeibare scopes; scopes die gaandeweg het realisatieproces worden bijgesteld, omdat het analyse-instructiemodel (figuur 1) er niet op van toepassing is en voortschrijdend inzicht een belangrijke rol blijft spelen. Ze spelen zich af in vloeiende (beslis-) omgevingen waarin stakeholders over tijd van belang kunnen veranderen en uit- en toetreden. Zij zitten immer verlegen om passende werkmethoden, omdat alle partijen hun eigen methoden naar de tijdelijke samenwerking meenemen; samenwerkingen die, gegeven hun complexiteit, bovendien geen routines kunnen kennen.
In de wetenschappelijke literatuur worden dit wicked problems, dan wel complexe opgaven genoemd. Opgaven die niet op basis van command & control kunnen worden gerealiseerd, maar door middel van leren (Heifetz); op basis van collectieve leerprocessen (Wierdsma) (figuur 2) en met behulp van lerend leiderschap (Witvliet & Mud). En dat is de reden waarom leiderschap bij wickedness boven kennis, methoden en processen gaat; waarom leiderschap het middelpunt van dit soort complexe samenwerkingsvormen is.
Adaptief leiderschap brengt netwerken op basis van collectieve leerprocessen samen
De netwerkorganisaties waarover het hier gaat worden samengesteld met mensen en middelen vanuit verschillende netwerkpartners. Organisaties die allemaal hun eigen methoden en verwachtingen hebben, ook op het gebied van projectmatig werken. Omdat netwerkpartners nevengeschikt zijn en hun eigen medewerkers hun eigen cultuur en methoden meenemen naar een tijdelijke samenwerking aan een gemeenschappelijk doel, kan er beter niet vanuit worden gegaan dat er ‘’een stekker in het stopcontact kan worden gestoken’’ en men aan het werk kan. Zeker niet. Sterker nog, het is niet eens vanzelfsprekend dat benodigde competenties op het juiste moment, op de juiste plek, met de neuzen dezelfde kant uit gericht, in een stimulerend leerklimaat bijeenkomen. Ook dat dient bewust bekwaam georganiseerd te worden. Hence, het belang van leiderschap, of beter: lerend leiderschap. Omdat netwerken geen 06-nummer, vaste werkwijzen of de garantie van een stimulerend leerklimaat hebben, is er leiderschap nodig om tijdelijke netwerkorganisaties opgericht, ingericht en duurzaam effectief te krijgen. Adaptief leiderschap dat collectief leren centraal stelt (zie kader) waarmee bestuurders met elkaar en met de uitvoering gedurende de periode van een project, of programma over een tijdelijk werkbare overeenstemming (TWO) worden en blijven verbonden. En niet alleen op basis van producten, maar vooral op samenwerken, of beter leergedrag. Adaptief leiderschap dat medewerkers met elkaar eerst tot een juiste en bij de omgeving passende lerende samenwerkaanpak leert komen en dan tot een realistische scope (zie figuur 3 over Relational contracting).
Tot slot: Van een be-lerende naar een lerende praktijk
We maakten mee in een regionale samenwerking dat de dominante partij stelde dat het graag ‘’open’’ met partners wilde samenwerken mits het maar op basis van PRINCE2 gebeurde; dat het behalen van (fixed) projectmatig werken certificaten door medewerkers belangrijker werd geacht dan de vraag wat vanuit het (vloeibare) doel/klantperspectief aan samenwerking nodig was; dat de afstand tussen bestuurders onderling en de uitvoerders zo groot bleek dat zelfs de rechter geen wijs meer kon worden uit een zakelijk geëscaleerd conflict. Nog veel vaker maakten we mee in de bijna veertig jaar dat ACTIVITY actief is met projectmatig werken dat betrokkenen hun zicht op hun projecten en programma’s door vele be-lerende procedures was ontnomen (figuur 4), en zich er uiteindelijk maar achter waren gaan verschuilen.
Maar zo komen we dus niet verder met het oplossen van de vele organisatorisch complexe maatschappelijke vraagstukken waarvoor wij als samenleving gesteld staan. Opgaven worden complexer en daarmee wordt tijdelijke samenwerking vanuit netwerken op basis van collectief leren onder adaptief leiderschap key. In de wereld van vandaag en morgen gaat het daarom naar onze overtuiging, voor wat betreft complexe opgaven, om adaptief leiderschap dat de middelpuntvliedende krachten van dezer dagen noodzakelijkerwijs projectificerende werkvloeren met behulp van lerend organiseren en samenwerken bijeenhoudt.
Over de auteurs:
Prof. dr. mr. L. (Leo) Witvliet, is emeritus-hoogleraar aan Business Universiteit Nyenrode, kerndocent bij de Academie voor Management te Groningen voor de leergang Bestuurlijk Leiderschap en als docent/ examinator verbonden aan diverse leergangen van AOG en andere universiteiten en business schools. Leo treedt veelvuldig op als (internationaal) bestuursadviseur, heeft ervaring met werken aan complexe vraagstukken binnen de Rijksoverheid, is docent voor de opleiding ‘Complexe opgaven & Lerend (netwerken) organiseren & -leiden’ voor het What’s Next-programma van ACTIVITY. Leo geeft leiding aan de Academy van ACTIVITY.
Drs. M.R.G.P. (Marco) Mud, combineert zijn studieachtergrond als bestuurskundige en docent in de management- en adviesopdrachten die hij al 25 jaar voor publieke en private organisaties uitvoert. De rode draad hierin is hoe organisaties effectief bij strategierealisatie kunnen zijn met behulp van lerend organiseren en -leiden. De rollen van waaruit hij acteert zijn bestuurder, directeur, manager, proces/ project/ programmamanager, managementconsultant en docent. Marco is docent voor de opleiding ‘Complexe opgaven & Lerend (netwerken) organiseren & leiden’ voor het What’s Next-programma van ACTIVITY. Marco is mede-eigenaar en directeur van ACTIVITY.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row padding_top=”0″ padding_bottom=”0″][vc_column][vc_column_text]
ACTIVITY (www.activity.amsterdam) is een management- en adviesbureau met bijna veertig jaar ervaring in het (bege)leiden van complexe projecten en programma’s in binnen- en buitenland; het projectvriendelijker maken van organisaties, en het opleiden en ontwikkelen van (young) professionals. ACTIVITY voert haar management, advies en opleidingsactiviteiten uit op basis van de principes van lerend organiseren.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
Berichten van deze nieuwsbrief
[/vc_column_text][vc_posts_grid ajax_post=”” ajax_paged=”” loop=”size:12|order_by:date|post_type:post|categories:581″][/vc_column][/vc_row]
